21 października 2018 roku obędą się wybory samorządowe, w których wybierani będą radni, wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast. Każdy głos się liczy, więc nie może zabraknąć głosów osób z niepełnosprawnością. Z myślą o takich osobach, a szczególnie tych, które nie mogą dostać się do lokalu wyborczego lub dotarcie wiąże się z trudnościami, powstały specjalne ułatwienia wyborcze. O ułatwieniach wyborczych przeczytać można pod adresem: http://www.wyborybezbarier.org/index.html
Osoba niepełnosprawna może skorzystać z możliwości:
- głosowania korespondencyjnego;
- głosowania w dostosowanym lokalu wyborczym;
- głosowania przez pełnomocnika;
- skorzystania z nakładki w alfabecie Braille’a na karty do głosowania.
Prawo do informacji o wyborach
Wyborca z niepełnosprawnością ma prawo do uzyskiwania informacji o:
- właściwym dla siebie okręgu wyborczym i obwodzie głosowania,
- lokalach obwodowych komisji wyborczych znajdujących się najbliżej miejsca zamieszkania wyborcy, w szczególności o lokalach przystosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnością,
- warunkach dopisania wyborcy do spisu wyborców w wybranym obwodzie głosowania,
- terminie wyborów,
- godzinach głosowania,
- komitetach wyborczych biorących udział w wyborach,
- zarejestrowanych kandydatach i listach kandydatów,
- warunkach i formach głosowania.
Informacje te przekazywane są na wniosek wyborcy z niepełnosprawnością przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) lub upoważnionego przez niego pracownika telefonicznie lub w drukowanych materiałach informacyjnych, w tym w formie elektronicznej. We wniosku należy podać nazwisko, imię (imiona) oraz adres stałego zamieszkania. Są one również podawane do publicznej wiadomości poprzez umieszczenie w Biuletynie Informacji Publicznej oraz w sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie.
Materiał informacyjny o uprawnieniach przysługujących wyborcom z niepełnosprawnością PKW sporządza się także w alfabecie Braille’a (na wniosek wyborcy) i przekazuje zainteresowanemu.
Kodeks wyborczy precyzuje, że obwieszczenia w lokalu wyborczym i poza nim oraz wyniki głosowania powinny być zamieszczone w miejscach łatwo dostępnych dla osób o ograniczonej sprawności ruchowej.
Na prośbę wyborcy z niepełnosprawnością członek obwodowej komisji wyborczej zobowiązany jest przeczytać mu treść obwieszczeń wyborczych, czyli poinformować o biorących udział w wyborach komitetach wyborczych, zarejestrowanych kandydatach i listach kandydatów.
Państwowa Komisja Wyborcza: www.pkw.gov.pl
Głosowanie korespondencyjne
Z głosowania korespondencyjnego mogą skorzystać osoby z umiarkowanym lub ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Nie muszą to być orzeczenia z powiatowych zespołów. Wystarczy orzeczenie organu rentowego o:
- całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji lub
- całkowitej niezdolności do pracy lub
- niezdolności do samodzielnej egzystencji lub
- zaliczeniu do I grupy inwalidów lub
- zaliczeniu do II grupy inwalidów.
Głosować korespondencyjnie mogą też osoby о stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny.
Z tej możliwości nie mogą za to skorzystać osoby, które przebywają w zakładzie leczniczym, domu pomocy społecznej, zakładzie karnym lub areszcie śledczym oraz ich oddziałach zewnętrznych oraz głosujące przez pełnomocnika
Zamiar głosowania korespondencyjnego należy zgłosić komisarzowi wyborczemu do 8 października 2018 roku (włącznie).
Termin na zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego w przypadku drugiej tury wyborów, jeśli nie zgłosiło się takiego zamiaru przed pierwszym głosowaniem, upływa 25 października 2018 r.
Zamiar głosowania korespondencyjnego można zgłosić ustnie, pisemnie, telefaksem lub w formie elektronicznej (e-mail).
W zgłoszeniu należy zawrzeć:
- nazwisko i imię (imiona),
- imię ojca,
- datę urodzenia,
- numer ewidencyjny PESEL wyborcy z niepełnosprawnością,
- oświadczenie o wpisaniu tego wyborcy do rejestru wyborców w danej gminie,
- oznaczenie wyborów, których dotyczy zgłoszenie,
- wskazanie adresu, na który ma być wysłany pakiet wyborczy.
Do zgłoszenia koniecznie należy dołączyć kopię aktualnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność.
Jeżeli zgłoszenie nie spełnia wspomnianych wyżej wymogów, urzędnik wyborczy wzywa wyborcę do uzupełnienia zgłoszenia w terminie jednego dnia od dnia doręczenia wezwania. Zgłoszenie to jest niezwłocznie przekazywane właściwemu urzędnikowi wyborczemu w gminie stałego zamieszkania wyborcy z niepełnosprawnością.
Wyborca z niepełnosprawnością może zażądać w zgłoszeniu dołączenia do pakietu wyborczego nakładki na kartę do głosowania sporządzonej w alfabecie Braille’a.
Pakiet wyborczy otrzymuje się nie później niż 7 dni przez dniem wyborów. Doręcza go urzędnik wyborczy za pośrednictwem Poczty Polskiej do rąk własnych wyborcy z niepełnosprawnością. Jeżeli odbierający nie może potwierdzić odbioru, osoba doręczająca pakiet wyborczy sama stwierdza datę doręczenia oraz wskazuje odbierającego i przyczynę braku jego podpisu.
W skład pakietu wyborczego wchodzą:
- koperta zwrotna,
- opieczętowane pieczęcią obwodowej komisji wyborczej karty (lub karta) do głosowania,
- koperta na karty (kartę) do głosowania,
- instrukcja głosowania korespondencyjnego,
- oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu na karcie do głosowania.
- Wyborca, który wyraził taką wolę, otrzymuje również nakładkę (lub nakładki) na kartę (lub karty) do głosowania sporządzone w alfabecie Braille’a.
Jak zagłosować korespondencyjnie?
- Po oddaniu głosu na karcie (lub kartach) do głosowania należy włożyć ją (lub je) do koperty na kartę do głosowania.
- Kopertę na kartę do głosowania należy zakleić.
- kopertę należy włożyć do koperty zwrotnej, łącznie z podpisanym oświadczeniem.
- Kopertę zwrotną należy przesłać do właściwej obwodowej komisji wyborczej ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie. Kopertę zwrotną można przekazać przedstawicielowi Poczty Polskiej. W tej sytuacji koperty zwrotne zostaną dostarczone do właściwych obwodowych komisji wyborczych w godzinach głosowania.
W dniu wyborów koperty na kartę do głosowania, wyjęte z kopert zwrotnych, dostarczonych do obwodowej komisji wyborczej ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie, wrzucane są do urny wyborczej.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 8 czerwca 2018 r. w sprawie przesyłek w głosowaniu korespondencyjnym, przedstawiciel Poczty Polskiej odbiera zamkniętą kopertę zwrotną od wyborcy z niepełnosprawnością, który otrzymał pakiet wyborczy, na podstawie okazanego dokumentu potwierdzającego tożsamość, odnotowując odbiór koperty.
Odbiór koperty zwrotnej przez przedstawiciela Poczty Polskiej następuje (za pokwitowaniem) najpóźniej w przedostatnim dniu roboczym poprzedzającym dzień wyborów (w przypadku pierwszej tury wyborów: 18 października), jeżeli wyborca w momencie doręczenia pakietu wyborczego zgłosił potrzebę jej odbioru pod wskazanym przez siebie adresem. Odbiór koperty zwrotnej może też nastąpić w przedostatnim dniu roboczym poprzedzającym dzień wyborów w placówce Poczty Polskiej usytuowanej na obszarze gminy, w której wyborca z niepełnosprawnością jest ujęty w rejestrze wyborców, albo w trzecim dniu roboczym poprzedzającym dzień wyborów (17 października) – w dowolnej placówce pocztowej Poczty Polskiej.
Poczta Polska za pokwitowaniem odbioru dokonuje jednego doręczenia zgromadzonych kopert zwrotnych do właściwej obwodowej komisji wyborczej w dniu wyborów w czasie trwania głosowania.
Pakiety wyborcze, których przekazanie do obwodowej komisji wyborczej do zakończenia głosowania nie było możliwe, a które pozostały w posiadaniu Poczty Polskiej, Poczta przekazuje niezwłocznie właściwemu dyrektorowi delegatury Krajowego Biura Wyborczego.
Jeśli okazało się, że z różnych przyczyn (stan zdrowia, możliwość dojazdu) wyborca z niepełnosprawnością ma możliwość oddania głosu w lokalu wyborczym, może to zrobić, mimo iż wcześniej zgłosił chęć głosowania korespondencyjnego. Może wówczas w godzinach głosowania osobiście dostarczyć kopertę zwrotną do obwodowej komisji wyborczej ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie.
Głosowanie w lokalu wyborczym
Z funkcjonujących obecnie przepisów wynika, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) powinien zapewnić część lokali wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborców z niepełnosprawnością.
Warto też podkreślić, że samorządy w różny sposób rozumieją dostępność lokalu wyborczego. Według raportu Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, ponad 80 proc. lokali wyborczych, oznaczonych jako dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami w ostatnich wyborach samorządowych, w rzeczywistości nie spełniało wszystkich kryteriów.
Informacje o dostosowanych lokalach wyborczych powinny być udostępniane wyborcom z niepełnosprawnością przez urzędy gmin telefonicznie, poprzez ulotki i inne drukowane materiały informacyjne, a także elektronicznie. Powinny zostać także zamieszczone na stronie internetowej urzędu (w Biuletynie Informacji Publicznej).
Co zrobić, gdy lokal wyborczy, w którym oddajemy głos, jest niedostosowany (nie ma np. podjazdu) i nie można się do niego dostać?
Jeśli lokal wyborczy jest niedostosowany i wyborca nie może się do niego dostać, niepełnosprawny wyborca ma prawo do wyboru komisji obwodowej, w której chce zagłosować. Najpóźniej do 16 października 2015 r. (włącznie) można zgłaszać do urzędu gminy wniosek o dopisanie do spisu wyborców w wybranym przez siebie obwodzie głosowania, w tym – spośród obwodów, w których lokal wyborczy jest dostosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnością.
Taki wniosek powinien zawierać:
- imię (imiona) i nazwisko wyborcy,
- imię ojca,
- datę urodzenia,
- numer ewidencyjny PESEL,
- adres zamieszkania.
Gdy wyborca z niepełnosprawnością ma problem z dotarciem do lokalu wyborczego, powinien zgłosić to do urzędu gminy (miasta). W wielu miastach i gminach organy jednostek samorządu terytorialnego mają ugruntowaną praktykę w tym zakresie i zapewniają osobom z niepełnosprawnością oraz w podeszłym wieku pomoc w dotarciu do lokali wyborczych.
Jeśli gmina (miasto) nie zagwarantuje bezpłatnego transportu do lokalu wyborczego, warto sprawdzić, czy w ten sposób nie pomagają lokalne organizacje działające na rzecz osób z niepełnosprawnością. Ostatecznie o pomoc można też poprosić rodzinę i przyjaciół.
Na prośbę osoby z niepełnosprawnością może jej pomagać w głosowaniu w lokalu wyborczym inna osoba, w tym niepełnoletnia. Pomoc ta może mieć tylko techniczny charakter; nie może polegać na sugerowaniu wyborcy sposobu głosowania lub na głosowaniu w zastępstwie tego wyborcy.
Dopuszczalne jest, aby na życzenie wyborcy z niepełnosprawnością w pomieszczeniu za zasłoną przebywała osoba udzielająca pomocy. Osobą tą nie może być członek komisji wyborczej ani mąż zaufania.
Nie ma możliwości wyniesienia przez komisję kart do głosowania lub urny z lokalu wyborczego, by osobie z niepełnosprawnością umożliwić głosowanie poza siedzibą komisji.
Komisja jest obowiązana, na prośbę wyborcy z niepełnosprawnością, do przekazania ustnie treści obwieszczeń wyborczych w zakresie informacji o komitetach wyborczych, biorących udział w wyborach, oraz o zarejestrowanych kandydatach.
Głosowanie przez pełnomocnika
Wyborca posiadający orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności (lub równoważne), a także wyborca, który w dniu głosowania ma ukończone 75 lat, może ustanowić pełnomocnika, który zagłosuje w jego imieniu.
Pełnomocnikiem może zostać wyborca, wpisany do stałego rejestru wyborców w tej samej gminie, co osoba udzielająca pełnomocnictwa, lub posiadająca zaświadczenie o prawie do głosowania
Nie jest dopuszczane przyjęcie pełnomocnictwa od więcej niż jednego wyborcy, chyba że jednym z nich jest członek najbliższej rodziny (rodzic, dziecko, małżonek, brat, siostra, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia, kurateli lub opieki w stosunku do pełnomocnika).
Pełnomocnikami nie mogą być:
- członek komisji obwodowej,
- mąż zaufania,
- kandydat na posła lub senatora.
Pełnomocnik nie może pobierać jakiegokolwiek wynagrodzenia za „usługę” głosowania w imieniu mocodawcy.
Chęć głosowania przez pełnomocnika należy zgłosić najpóźniej do 12 października 2018 r. (włącznie) uprawniony wyborca powinien złożyć w urzędzie gminy wniosek o sporządzenie pełnomocnictwa. Wniosek składa się na urzędowym formularzu, który powinien zostać udostępniony w urzędzie gminy oraz na jej stronie internetowej.
Pełnomocnictwo jest udzielane przed urzędnikiem gminy, który ma czuwać nad prawidłowością całej procedury. Wnioskodawca nie musi jednak fatygować się do urzędu. Akt pełnomocnictwa do głosowania jest bowiem sporządzany w miejscu zamieszkania wyborcy udzielającego pełnomocnictwa do głosowania lub w innym miejscu na obszarze gminy, jeżeli wyborca zwróci się o to we wniosku o sporządzenie aktu pełnomocnictwa.
Złożenie wniosku oraz sporządzenie aktu pełnomocnictwa nie wymaga wnoszenia jakichkolwiek opłat urzędowych.
Wniosek powinien zawierać:
- nazwisko i imię (imiona),
- imię ojca,
- datę urodzenia,
- numer ewidencyjny PESEL,
- adres zamieszkania zarówno wyborcy, jak i osoby, której ma być udzielone pełnomocnictwo do głosowania,
- wyraźne oznaczenie wyborów, których dotyczy pełnomocnictwo do głosowania.
Wniosek musi być podpisany przez wnoszącego o sporządzenie aktu pełnomocnictwa lub przez osobę mającą być pełnomocnikiem, w przypadku gdy wnioskujący nie może lub nie umie podpisać wniosku. W takiej sytuacji wolę udzielenia pełnomocnictwa przez wyborcę niemogącego lub nieumiejącego złożyć podpisu stwierdza przez złożenie własnego podpisu wójt (burmistrz, prezydent miasta) lub inny upoważniony pracownik urzędu gminy, o ile wola wyborcy została potwierdzona w sposób niebudzący wątpliwości.
Do wniosku należy dołączyć:
- kopię aktualnego orzeczenia określającego stopień niepełnosprawności wnioskodawcy,
- pisemną zgodę osoby mającej być pełnomocnikiem na przyjęcie pełnomocnictwa do głosowania, zawierającą jej nazwisko i imię (imiona) oraz adres zamieszkania, a także nazwisko i imię (imiona) osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania,
- kopię zaświadczenia o prawie do głosowania, wydanego osobie mającej być pełnomocnikiem – w przypadku, gdy osoba ta nie jest wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie, co udzielający pełnomocnictwa do głosowania.
Jeżeli wniosek nie spełnia warunków formalnych, urzędnicy powinni wezwać wnioskodawcę do jego uzupełnienia w ciągu 3 dni.
W dniu głosowania pełnomocnik udaje się do lokalu komisji obwodowej właściwej dla wyborcy, który pełnomocnictwa udzielił. Okazuje tam członkom komisji obwodowej własny dokument tożsamości oraz przekazuje dokument pełnomocnictwa. Komisja zatrzymuje dokument pełnomocnictwa i dołącza do dokumentacji wyborczej, a pełnomocnikowi wydaje karty do głosowania.
Wyborca ma prawo do cofnięcia udzielonego pełnomocnictwa do głosowania.
Nakładki w alfabecie Braille’a na karty do głosowania
Osoby niewidome i niedowidzące mogą podczas wyborów korzystać z nakładek w alfabecie Braille’a na karty do głosowania. Nakładki takie dostępne są w każdej komisji wyborczej oraz w przypadku głosowania korespondencyjnego.
Nakładka brajlowska to wykonany z tektury lub plastiku przedmiot przypominający okładkę lub kopertę, dostosowany do wielkości karty wyborczej. Do nakładki wsuwane są karty do głosowania.
Dzięki takiemu rozwiązaniu udaje się zachować tajność głosowania – osoba niewidoma lub słabowidząca może głosować samodzielnie, a wypełniona przez nią karta do głosowania nie różni się od pozostałych w urnie wyborczej.
Za pomocą nakładki może zagłosować zarówno osoba znająca alfabet Braille’a, jak również ta, której jest on nieznany. Nakładka brajlowska nie zawiera informacji o kandydatach, ich nazwisk ani nazw komitetów wyborczych. W nakładce są jedynie zaznaczone otworami miejsca na wstawienie krzyżyka oraz cyfry w brajlu przy tych otworach.
Zadaniem wyborcy jest zapoznanie się z listami wyborczymi. Państwowa Komisja Wyborcza (PKW) publikuje na swojej stronie internetowej wszystkie listy wyborcze w formie dostępnej dla osób niewidomych i słabowidzących, należy wcześniej sprawdzić numer na liście wybranego kandydata oraz numer jego komitetu wyborczego. Informacje o numerze kandydata na liście i numerze komitetu wyborczego można także uzyskać telefonicznie w każdej gminie. Jeśli wyborca zapomni tego sprawdzić, to pomoc można uzyskać w dniu głosowania w lokalu wyborczym. Komisja jest zobowiązana, na prośbę wyborcy z niepełnosprawnością, do przekazania ustnie treści obwieszczeń wyborczych w zakresie informacji o komitetach wyborczych, biorących udział w wyborach, oraz o zarejestrowanych kandydatach.
Wyborca oddaje ważny głos, gdy w okienku przy nazwisku wybranego kandydata postawi krzyżyk, czyli dwie przecinające się kreski. Może to być coś w rodzaju litery X.
O wydanie nakładki brajlowskiej należy poprosić członków komisji wyborczej. Członkowie komisji wyborczej powinni pomóc sprawdzić, czy nakładka brajlowska pasuje do karty i czy długopis, którym będzie oddawany głos, jest sprawny.
W przypadku pojedynczej karty do głosowania w wyborach do Senatu na nakładce znajdują się cyfry w brajlu. Jeśli wyborca nie zna brajla, to kratki może odliczyć po kolei od góry. Wystarczy postawić krzyżyk w otworze przy nazwisku wybranego kandydata.
Nieco trudniejsze jest stosowanie nakładki brajlowskiej w broszurach, które zawierają listy kandydatów poszczególnych komitetów wyborczych w wyborach do Sejmu. Wtedy trzeba jeszcze sprawdzić, na której stronie broszury jest lista komitetu wyborczego z nazwiskiem wybranego kandydata.
