Rok 2026 przyniesie przełomowe zmiany w polskim systemie orzekania o niepełnosprawności. Nowe przepisy mają na celu ujednolicenie zasad w całym kraju oraz ściślejsze powiązanie diagnozy medycznej z realną pomocą finansową i usługową.
Zmiany dotkną nie tylko sposobu oceniania stanu zdrowia, ale przede wszystkim znaczenia symboli w orzeczeniach, które staną się kluczem do świadczenia wspierającego, ulg oraz usług asystenckich.
Trzy filary nowego systemu
Reforma, która wejdzie w życie w 2026 roku, opiera się na trzech głównych założeniach, mających wyeliminować dotychczasowe dysproporcje w orzecznictwie między różnymi regionami kraju:
- Katalog 208 chorób: powstała ścisła lista schorzeń, które uprawniają do otrzymania konkretnych symboli i związanych z nimi uprawnień. Można go znaleźć w rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 maja 2025 r.
- Jednolite zasady krajowe: Każda komisja w Polsce będzie musiała interpretować przepisy w identyczny sposób, co ma zakończyć uznaniowość urzędników.
- Punktacja WZON: To najważniejszy element finansowy. Ocena funkcjonalna dokonana przez Wojewódzki Zespół do spraw Orzekania o Niepełnosprawności (WZON) zdecyduje o wysokości wypłat.
Nowe znaczenie symboli – klucz do uprawnień
W nowym systemie orzeczenie będzie mogło zawierać maksymalnie trzy symbole. Choć inne schorzenia (np. kardiologiczne czy oddechowe) nadal będą podstawą do pewnych form pomocy, to właśnie poniższa lista symboli otworzy drogę do pełnego wachlarza usług (w tym asystenckich i transportowych) oraz najwyższych świadczeń.
Kluczowe symbole obowiązujące od 2026 roku:
- 01-U – Upośledzenie umysłowe.
- 02-P – Choroby psychiczne (m.in. schizofrenia, depresja lekooporna, ChAD).
- 03-L – Zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu.
- 04-O – Choroby narządu wzroku.
- 05-R – Upośledzenie narządu ruchu.
- 10-N – Choroby neurologiczne.
- 12-C – Całościowe zaburzenia rozwojowe (np. autyzm).
To właśnie te symbole, w połączeniu z punktacją WZON, będą decydować o przyznaniu karty parkingowej, dofinansowaniu z PFRON, uldze rehabilitacyjnej czy likwidacji barier architektonicznych.
Pieniądze a punktacja WZON: Ile można otrzymać?
Najważniejszą zmianą finansową jest uzależnienie wysokości świadczenia wspierającego od tzw. oceny funkcjonalnej. Im więcej punktów przyzna komisja WZON, tym wyższy procent renty socjalnej otrzyma osoba niepełnosprawna.
Maksymalna kwota świadczenia może wynosić nawet ponad 4300 zł miesięcznie. Wysokość świadczenia wspierającego obliczana jest jako procent renty socjalnej i zależy od ustalonego poziomu potrzeby wsparcia:
- 95–100 pkt – 220 proc. renty socjalnej,
- 90–94 pkt – 180 proc. renty socjalnej,
- 85–89 pkt – 120 proc. renty socjalnej,
- 80–84 pkt – 80 proc. renty socjalnej,
- 75–79 pkt – 60 proc. renty socjalnej,
- 70–74 pkt – 40 proc. renty socjalnej.
Aby w ogóle zakwalifikować się do świadczenia wspierającego, konieczne jest uzyskanie minimum 70 punktów.
Co to oznacza w praktyce?
Rok 2026 ma być czasem „dopinania” systemu. Ministerstwo zapowiada uproszczenie procedur dla osób najciężej chorych oraz skrócenie kolejek do komisji dzięki włączeniu większej liczby lekarzy orzekających.
Dla osób z niepełnosprawnością oznacza to, że jedna linijka w orzeczeniu (symbol + punkty) będzie miała decydujący wpływ na jakość życia – od finansów, po dostępność asystenta osoby niepełnosprawnej.
Źródło: niepelnosprawni.pl
