Zakłady aktywności zawodowej

Zakłady Aktywności Zawodowej to miejsca dające osobom niepełnosprawnym możliwość realizacji samodzielnego, niezależnego i aktywnego życia na miarę ich indywidualnych potrzeb poprzez zatrudnienie oraz rehabilitację zawodową i społeczną. W ZAZ takie osoby uczą się nie tylko wykonywania powierzonych im obowiązków, ale również radzenia sobie w życiu codziennym czy współpracy w zespole.

Zakład aktywności zawodowej jest wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo jednostką tworzoną w celu zatrudnienia osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności i osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, u których stwierdzono autyzm, upośledzenie umysłowe lub chorobę psychiczną.

Zakład aktywności zawodowej może utworzyć gmina, powiat, fundacja, stowarzyszenie lub inna organizacja społeczna, której statusowym zadaniem jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych.

Jakie warunki należy spełnić aby otrzymać status zakładu aktywności zawodowej?
Aby uzyskać status zakładu aktywności zawodowej, organizator powinien spełnić następujące warunki:

• co najmniej 70% ogółu osób zatrudnionych w tej jednostce stanowią osoby niepełnosprawne, w szczególności skierowane do pracy przez powiatowe urzędy pracy:
  • osoby są zaliczone do znacznego stopnia niepełnosprawności,
  • osoby są zaliczone do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, u których stwierdzono autyzm, upośledzenie umysłowe lub chorobę psychiczną, w tym osób, w stosunku do których rada programowa warsztatów terapii zajęciowej zajęła stanowisko uzasadniające podjęcie zatrudnienia i kontynuowanie rehabilitacji zawodowej w warunkach pracy chronionej (jednak stan zatrudnienia osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia, nie może być wyższy niż 35% ogółu)
• przeznacza uzyskane dochody na zakładowy fundusz aktywności;
• uzyska pozytywną opinię starosty o potrzebie utworzenia zakładu aktywności zawodowej, z wyjątkiem przypadku, gdy organizatorem jest powiat;
• obiekty i pomieszczenia użytkowane przez zakład aktywności zawodowej są przystosowane do przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Ważnym elementem jest także uwzględnienie potrzeb zatrudnionych w zakładzie osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania ich stanowisk pracy oraz pomieszczeń higieniczno-sanitarnych (toalet, stołówek) i ciągów komunikacyjnych.

Jeśli którykolwiek z warunków przestanie być spełniany, wojewoda może wydać decyzję o utracie przyznanego statusu zakładu aktywności zawodowej.

Państwowa Inspekcja Pracy przeprowadza, nie rzadziej niż co trzy lata, kontrolę w zakładach pracy chronionej i w zakładach aktywności zawodowej w zakresie przestrzegania spełniania warunków.

Wniosek
Organizator składa wniosek o utworzenie zakładu aktywności do marszałka województwa, z którym również zawiera umowę o dofinansowanie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych kosztów utworzenia i działania zakładu. Zawarcie umowy poprzedzone jest negocjacjami w przedmiocie warunków tej umowy oraz wysokości dofinansowania ze środków PFRON.

Maksymalna kwota dofinansowania ze środków PFRON kosztów utworzenia zakładu aktywności zawodowej nie może przekroczyć 65% tych kosztów. Natomiast w przypadku dofinansowania działania ZAZ nie może przekroczyć 90%.

Koszty
Utworzenie zakładów aktywności zawodowej są współfinansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, organizatora i innych źródeł.

Zakłady te nie mogą prowadzić działalności polegającej na wytwarzaniu wyrobów przemysłu paliwowego, tytoniowego, wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5% oraz wyrobów z metali szlachetnych lub handlu tymi wyrobami.

Działanie zakładów aktywności zawodowej są współfinansowane ze środków PFRON oraz ze środków samorządu województwa w wysokości co najmniej 10% (udział procentowy może być zmniejszany, jeśli znajdą się inne źródła finansowania).

Jeśli środki z funduszu będą wydawane niezgodnie, pracodawca jest zobowiązany do zwrotu 100% kwoty otrzymanych środków do 31 grudnia roku, w którym uznano te środki. Dodatkowo pracodawca jest zobowiązany do wpłaty w wysokości 30% otrzymanych środków na fundusz w terminie do 20. Miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło ujawnienie niezgodności.

Wpłata, 30% środków nie obciąża zakładowego funduszu aktywności.

W razie likwidacji lub utraty statusu zakładu aktywności zawodowej, wykreślenia organizatora z ewidencji działalności gospodarczej lub Krajowego Rejestru Sądowego, likwidacji lub upadłości organizatora zakładu aktywności zawodowej, środki publiczne otrzymane na utworzenie zakładu aktywności zawodowej oraz niewykorzystane według stanu na dzień zaistnienia którejkolwiek z tych okoliczności, środki zakładowego funduszu aktywności podlegają niezwłocznie wpłacie do PFRON.

Prowadzący zakład aktywności zawodowej jest obowiązany:

• poinformować wojewodę o każdej zmianie dotyczącej spełnienia warunków i realizacji obowiązków
• przedstawiać wojewodzie półroczne informacje, dotyczące spełniania tych warunków.

Prowadzący zakład aktywności zawodowej w stosunku do tego zakładu jest zwolniony z:

• podatków:
  • z podatków od nieruchomości, rolnego i leśnego – na zasadach określonych w przepisach odrębnych,
  • z podatku od czynności cywilnoprawnych – jeżeli czynność przez niego dokonana pozostaje w bezpośrednim związku z prowadzeniem zakładu;
  • nie dotyczy: podatku od gier, podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, cła, podatków dochodowych, podatku od środków transportowych;
• opłat, z wyjątkiem opłaty skarbowej i opłat o charakterze sankcyjnym.

Zakładowy fundusz aktywności
Organizator zakładu aktywności zawodowej tworzy zakładowy fundusz aktywności na który przeznacza:

• uzyskane dochody z prowadzonej działalności,
• środki pochodzące ze zwolnień z podatków lokalnych (rolnego, leśnego i od nieruchomości),
• środki pochodzące z nieodprowadzanych zaliczek na poczet podatku dochodowego od osób fizycznych.

Zakładowy fundusz aktywności przeznaczany jest na zaspokajanie potrzeb osób niepełnosprawnych np. na zakup sprzętu i wyposażenia pomagającego osobie niepełnosprawnej w samodzielnym życiu i uczestnictwie w życiu społecznym w lokalnym środowisku, pomoc w przygotowaniu, budowie, remoncie i wyposażeniu indywidualnych i zbiorowych form mieszkalnictwa chronionego dla osób niepełnosprawnych, a także na dokształcanie, przekwalifikowanie i szkolenia itp.

W mieście Białystok istnieją dwa Zakłady Aktywności Zawodowej:

• pierwszy znajduje się przy ul. Antoniuk Fabryczny 34, prowadzony jest przez Stowarzyszenie My dla Innych,
• drugi znajduje się przy ul. Octowej 2a, a powadzony jest przez Towarzystwo Wspierania Inicjatyw Społecznych ALPI.